Περιγραφή μαθήματος 

Μυθιστόρημα - από την πρώτη ύλη στο έργο τέχνης (e-learning)

Θα πέσω στο Νέβα να πνιγώ αν δεν καταφέρω να γίνω συγγραφέας.

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Το γράψιμο ταιριάζει μόνο σ’ ένα μανιώδη μπεκρή ή σε έναν τέλειο βλάκα, δήλωνε στον Τουργκένιεφ η μητέρα του, ενώ ο ίδιος αναρωτιόταν: Είμαι άραγε ικανός για κάτι το μεγάλο, το γαλήνιο, θα πετύχω ξάστερη και καθαρή γραφή; Είναι σύνηθες η συγγραφή να αντιμετωπίζεται ως κάτι εξεζητημένο ή γραφικό. Δύσκολο, εάν δεν εντρυφήσει κανείς, να υποψιαστεί πόσο απαιτητική είναι και με πόσο δύσκολα πράγματα αναμετριέται ο συγγραφέας. Ο Προυστ έγραφε ξαπλωμένος στο κρεβάτι, ενώ ο Χεμινγουέι όρθιος. Ο Φλομπέρ μελετούσε εξαντλητικά τις λεπτομέρειες των θεμάτων με τα οποία καταπιανόταν και έψαχνε μανιωδώς να βρει τη μοναδική εκείνη λέξη που απέδιδε επακριβώς αυτό που ήθελε να πει, ενώ ο Ντοστογιέφσκι διαμόρφωνε όλη την ιστορία στο κεφάλι του και μετά την κατέγραφε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Όποιες και αν είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάζεται ο κάθε συγγραφέας να γράψει, όσες ιδιαιτερότητες κι αν κρύβει ο χαρακτήρας του, όσο ωφελημένος ή στερημένος από την εύνοια της τύχης κι αν έχει σταθεί, η σκληρή εργασία και η αφοσίωση που απαιτείται από μέρους του είναι ο κοινός τόπος όλων.

Η έμπνευση είναι, απ’ ό,τι φαίνεται, αδελφή της καθημερινής εργασίας, δηλώνει ο ποιητής Μποντλέρ. Η σημασία της καθημερινής συγγραφικής ρουτίνας δεν πρέπει να διαφεύγει από οποιοδήποτε σεμινάριο δημιουργικής γραφής. Πόσο μάλλον όταν αυτό έχει ως αντικείμενό του το μυθιστόρημα, το είδος δηλαδή εκείνο που απαιτεί τον μεγαλύτερο όγκο δουλειάς. Μαγικές λύσεις φυσικά δεν υπάρχουν. Είναι όμως πολύ σημαντικό να μάθει στην πράξη κάποιος, ειδικά εάν στοχεύει στη συγγραφή μυθιστορήματος, τι θα πει πειθαρχία και συγγραφική καθημερινότητα. Τι θα πει να γράφεις και μετά να σβήνεις και μετά ξανά από την αρχή, τι θα πει να δουλεύεις εξαντλητικά το κείμενό σου χωρίς να βιάζεσαι και χωρίς να έχεις καμιά βεβαιότητα για το αποτέλεσμα. Είναι πολύ σημαντικό για όποιον επιθυμεί να γράψει να συνειδητοποιήσει τις πραγματικές του προθέσεις, να μετρήσει τις αντοχές του αλλά και να αντιμετωπίσει στην πράξη δυσκολίες που μπορεί να φαντάζουν αξεπέραστες αρχικά, χωρίς εντέλει να είναι.

Για πρακτικούς καθαρά λόγους, καθώς η συγγραφική εργασία είναι ενιαία και αδιαίρετη φυσικά, η ύλη του σεμιναρίου κατανέμεται σε δέκα ενότητες, η κάθε μία από τις οποίες εξετάζει και ένα διαφορετικό συστατικό στοιχείο του μυθιστορήματος: την πλοκή, το σκηνικό (χώρο και χρόνο), τον αφηγητή και την οπτική γωνία της αφήγησης, τους χαρακτήρες, τη γλώσσα και το ύφος κ.λπ. Σχετικά λογοτεχνικά κείμενα, καθώς επίσης και κείμενα με τοποθετήσεις συγγραφέων αλλά και θεωρητικών του είδους συνοδεύουν τις σημειώσεις, ενώ το υλικό συμπληρώνεται με την ανάρτηση χαρακτηριστικών δειγμάτων από την προσωπική συγγραφική εργασία του διδάσκοντος: πώς ήταν αρχικά ένα κείμενο και ποια τα στάδια επεξεργασίας του, πώς «συνελήφθη» και εν συνεχεία δομήθηκε ένας χαρακτήρας, πώς και γιατί ένα κείμενο εγκαταλείφθηκε. Το μάθημα ολοκληρώνεται με την άσκηση που το συνοδεύει, σχετική πάντα με τα όσα έχουν προηγουμένως θιγεί, ενώ σύντομα βίντεο με επεξηγηματικά σχόλια και παρατηρήσεις επί του υλικού και των ασκήσεων είναι επίσης αναρτημένα στην ειδική πλατφόρμα. Επιπροσθέτως, λειτουργεί ειδικό φόρουμ προγραμματισμένης «ζωντανής» επικοινωνίας, προκειμένου η επαφή μεταξύ μας να ενισχυθεί. Πολύ συχνά, με αφορμή τα κείμενα των συμμετεχόντων και τις παρατηρήσεις του διδάσκοντος επί αυτών, αναπτύσσεται μέσα στους κόλπους της ομάδας διάλογος ο οποίος συνεχίζεται και εκτός του πλαισίου των μαθημάτων. Στο συγκεκριμένο σεμινάριο, στο οποίο κατά κανόνα κανείς δεν γνωρίζει κανέναν προσωπικά, το βάρος κατ’ ανάγκη πέφτει στα γραπτά. Από αυτά ξεκινούμε και σε αυτά καταλήγουμε.

Είναι πεποίθηση του διδάσκοντος (πεποίθηση που απορρέει και από πολυετή προσωπική εμπειρία) ότι η πράξη της συγγραφής δεν μπορεί να ακολουθήσει κανόνες και τεχνικές παρά σε ένα αρχικό ίσως μόνο, επιφανειακό στάδιο. Τα σκαλιά, ωστόσο, της δημιουργίας από την χειρωνακτική τους τουλάχιστον πλευρά είναι δυνατόν να προσπελαστούν. Ο όγκος δουλειάς ενός συγγραφέα μπορεί να μελετηθεί. Οι τεχνικές και οι στρατηγικές του επίσης. Φιλοδοξία μας είναι όσοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν το μυθιστόρημα από την κατασκευαστική του περισσότερο πλευρά να έχουν μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων στα χέρια τους ένα εύχρηστο εργαλείο μελέτης, έναν «οδηγό χρήσης» του είδους. Το μεγαλύτερο όμως κέρδος θα είναι να αντιληφθεί ο συμμετέχων τι πάει να κάνει, να υποψιαστεί δηλαδή το μέγεθος της διαδρομής στο κατώφλι της οποίας βρίσκεται. Και εάν καταφέρει να θεαθεί, πίσω από κανόνες και τεχνικές, τις απαρχές τουλάχιστον του σκοτεινού και απόκρημνου μονοπατιού της δημιουργίας, εάν έστω και λίγο καταφέρει να περπατήσει στο μονοπάτι αυτό, τότε θα μπορούμε να θεωρούμε ότι έχουμε πετύχει πολλά.

Μετά το τέλος του σεμιναρίου παρέχεται βεβαίωση παρακολούθησης.

Ο Κώστας Καβανόζης μιλάει για τα Σεμινάρια του (Συνέντευξη στο Η Πόλη Ζει) ΕΔΩ

Αίτηση συμμετοχής θα βρείτε ΕΔΩ

Δείτε το βιογραφικό σημείωμα του Κώστα Καβανόζη